लेखक: वि. स. खांडेकर
जॉनर: पौराणिक कादंबरी
प्रकाशन: मेहता पब्लिशिंग हाऊस

“ययाति” ही वि. स. खांडेकर यांची ज्ञानपीठ पुरस्कारप्राप्त मराठी कादंबरी आहे, जी पौराणिक कथेतील राजा ययाति याच्या जीवनावर आधारित आहे. ही केवळ एक पौराणिक कथा नाही, तर मानवी इच्छा, प्रेम, लालसा आणि नैतिक द्वंद्व यांचा सखोल अभ्यास आहे. खांडेकरांनी ययाति या व्यक्तिरेखेला इतके मानवीय रंग दिले आहेत की वाचक त्याच्या प्रत्येक निर्णयात स्वतःला शोधू लागतो. ही कादंबरी तुम्हाला प्रश्न विचारायला लावेल: खरी इच्छा कशात आहे?

कथेचा सखोल आढावा

“ययाति” ही कथा महाभारतातील राजा ययाति याच्या जीवनाभोवती फिरते, ज्याला त्याच्या तरुणपणाच्या लालसेमुळे शाप मिळतो. कादंबरी ययाति, त्याची पत्नी देवयानी आणि शर्मिष्ठा यांच्यातील गुंतागुंतीच्या नातेसंबंधांचा शोध घेते. ययाति त्याच्या इच्छांच्या मागे धावताना स्वतःला आणि आपल्या प्रियजनांना किती त्रास देतो, याचे चित्रण खांडेकरांनी अत्यंत प्रभावीपणे केले आहे. ही कथा केवळ ययाति याच्या तरुणपणाच्या शोधाची नाही, तर मानवी मनातील अंतर्द्वंद्व, स्वार्थ आणि पश्चात्ताप यांचे गहन विश्लेषण आहे. देवयानी आणि शर्मिष्ठा यांच्या व्यक्तिरेखा ययाति याच्या निर्णयांचे परिणाम दाखवतात, तर कच आणि पुरु यांच्या भूमिका कथेला आणखी खोली देतात. ही कादंबरी प्रेम, त्याग आणि मानवी कमकुवतपणाची एक कालातीत कहाणी आहे.

लेखनशैली

वि. स. खांडेकर यांची लेखनशैली साहित्यिक पण हृदयाला भिडणारी आहे. त्यांनी पौराणिक कथेला आधुनिक संवेदनशीलतेने मांडले आहे, ज्यामुळे वाचकाला कथा प्राचीन असूनही आजच्या काळाशी जोडली गेलेली वाटते. प्रत्येक पात्राच्या मनातील भावना आणि द्वंद्व इतक्या बारकाईने मांडल्या आहेत की वाचक स्वतःला त्यांच्या जागी ठेवून विचार करू लागतो. भाषा काव्यात्मक आहे, पण तरीही सोपी आणि प्रवाही आहे, ज्यामुळे कथा खिळवून ठेवते. काही ठिकाणी तत्त्वज्ञानात्मक विचार जरा जड वाटू शकतात, पण ते कथेच्या सखोलतेला पूरक ठरतात.

खुश्या आणि कमतरता

खुश्या:

ययाति, देवयानी आणि शर्मिष्ठा यांच्या व्यक्तिरेखांचे सखोल आणि मानवीय चित्रण.

मानवी इच्छा, प्रेम आणि पश्चात्ताप यांचे तत्त्वज्ञानात्मक विश्लेषण.

पौराणिक कथेला आधुनिक दृष्टिकोनातून मांडण्याची खांडेकरांची हातोटी.

प्रत्येक पात्राच्या भावनिक द्वंद्वाचे प्रभावी चित्रण, जे वाचकाला विचार करायला लावते.

कमतरता:

काही वाचकांना तत्त्वज्ञानात्मक भाग जरा जड वाटू शकतात.

कथेचा शेवट काहींना अपेक्षेपेक्षा वेगळा वाटू शकतो, विशेषतः जे पारंपरिक सुखांत कथा शोधतात त्यांना.

कोणासाठी योग्य?

“ययाति” ही कादंबरी पौराणिक कथा, साहित्यिक लेखन आणि मानवी भावनांचा सखोल अभ्यास यांना आवडणाऱ्या वाचकांसाठी आहे. ज्यांना तत्त्वज्ञानात्मक विचार, प्रेम आणि नैतिक द्वंद्व यांच्यावर आधारित कथा वाचायला आवडतात, त्यांच्यासाठी ही कादंबरी एक खजिना आहे. मराठी साहित्यप्रेमी, विद्यार्थी आणि मानसशास्त्रात रस असणाऱ्या वाचकांसाठी ही कृती विशेष आहे. जर तुम्हाला कथा वाचताना स्वतःच्या इच्छा आणि निर्णयांवर विचार करायला आवडत असेल, तर “ययाति” तुमच्यासाठी आहे.

वैयक्तिक मत आणि रेटिंग

“ययाति” हे पुस्तक मला मानवी मनाच्या गुंतागुंतीच्या प्रवासात घेऊन गेले. खांडेकरांनी ययाति याच्या कथेला इतके मानवीय रंग दिले आहेत की वाचताना आपण त्याच्या प्रत्येक निर्णयावर प्रश्न विचारू लागतो. ही कादंबरी केवळ पौराणिक कथा नाही, तर आपल्या स्वतःच्या इच्छा आणि कमकुवतपणावर विचार करायला लावणारी एक गहन कृती आहे. मी याला ४.६/५ स्टार्स देईन!